พระอภัยมณี

ภาษาไทย ม.3 สอบครั้งที่ สอง เรื่อง พระอภัยมณี

๑.      รักแบบจำใจไม่จีรังยั่งยืน

พระอภัยมณีและศรีสุวรรณกำลังเดินทางหลังถูกท้าวสุทัศน์ผู้เป็นพระชนก เนรเทศและได้พบพราหมณ์  ๓ คน พราหมณ์ทั้ง ๓ แปลกใจที่พระอภัยมณีเรื่องวิชาปี่ ทำให้พระอภัยเป่าปี่ททำให้ทุกรนเคลิ้มเมื่อนางผีเสื้อฟังก็มาพาตัวพระอภัยมณีไปแล้วนางก็ให้กำเนิสินสมุทรมาและต่อมาสินสมุทรก็พาพระอภัยมณีหนี

 

๒.    นางผีเสื้อผู้หลงรักสามีมากกว่าลูก

นางผีเสื้อไม่สนใจเลี้ยงดูสินสมุทรปล่อยให้พระอภัยมณีเลี้ยงดูทำให้สินสมุทรสนิทกับบิดกมากกว่าตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อตามจนทันแต่ไม่โกรธพระอภัยมณีแต่กลับจะฆ่าสินสมุทร

 

๓.     พี่มนุษย์สุดสวาทเป็นชาติยักษ์

ด้านพระอภัยมณีถูกบังคับขืนใจให้อยู่กับนางผีเสื้อโดยไม่รักนางทำให้ไม่ผูกพันเมื่อหนีไปพระอภัยมณีก็อธิบายให้นางผีเสื้อว่าตนเองกับนางผีเสื่อต่างเผ่าพันธุ์กัน

 

๔.    พระอภัยมณีผู้เสียสละ

จากตอนที่ พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อสมุทรได้แสดงความเสีสละอย่างหนึ่งคือการ     เสียสละชีพของตนเองเพื่อการอยู่รอดของคนอีน ๆ เช่นตอนเงือกเฒ่า จะยอมตายแต่พระอภัยมณีจะยอมมอบตัวเพื่อให้คนอื่นรอด

๕.    สินสมุทรผู้สืบสืบทอดพันธุกรรมจากพ่อแม่และยึดติดกับร่างลวงของแม่

สินสมุทรมีหน้าตาเหมือนคนม่ตาสีแดงมีเขี้ยวและพลังมหาศาลและเคยชินกับหน้าตาสวยงามของแม่เมื่อเห็นจริงของแม่ก็รู้สึกอับอายเมือสินสมุทรพบสุวรรณมาลี จึงขอให้นางเป็นแม่ของตน

 

๖.      ความเสียสละของเงือกเฒ่า

นอกจากพระอภัยมณีเสียสละเพื่อให้เงอกรอดจากผีเสื้อสมุทรก็ยังมีเงือกเฒ่าทั้ง 2 ที่แสดงน้ำใจโดยการยอมสละชีวิตดดยการล่อนางผีเสื้อสมุทรไปอีกทางเพื่อให้พระอภัยมณีหนีไป

 

๗.    ความเมตตาของพระฤาษีแห่งเกาะแก้วพิสดาร

ถ้าพระฤาษีแห่งเกาะแล้วพิสดารไม่ไล่นางผีเสื้อไปพระอภัยมณีก็จะโดนนางผีเสื้อสมุทรจับไปได้เมื่อนางผีเสื้อสมุทรไม่สามารถนำตัวพระอภัยมณีกลับไปได้ก็ด่าพระฤาษีอย่างรุนแรงพระฤาษีโกรธจึงซัดทรายเข้าใส่นางผีเสื้อสมุทรอย่าง

รุนแรง

 

๘.    ความสำคัญของปัญญา

เรื่องพระอภัยมณีสะท้อนในหลายด้สนในเรื่องสติปัญญาเช่นการที่เงือกเฒ่าและนำให้ไปยังเกาะแก้วพิสดารและหลอกล่อนางผีเสื้อสมุทรไปยังที่อดอาหาร ๓ วัน เพื่อให้หดมกำลัง แสดงให้เห็นความสำคัญของการวางแผน

 

๙.      การสรรคำของสุนทรภู่

พระอภัยมณีแสดงให้เห็นความสามารถในการใช้คำของสุนทรภู่ที่เลือกคำได้เหมาะสมเหมาะกับตัวละครอย่างบรรยายสภาพความใหญ่ดตและความน่ากลัวของนางผีเสื้อสมุทร กิริยาต่าง ๆ ที่แสดงถึงกำลังมหาศาลหรือการใช้คำพูดของนางผีเสื้อสมุทร

พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ

ผู้แต่ง     พระสุนทรโวหาร (ภู่) หรือสุนทรภู่

ลักษณะคำประพันธ์   นิทานคำกลอน

ที่มาของเรื่อง       หนังสือเรื่องพระอภัยมณี ตอนพระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ

จุดประสงค์ในการแต่ง      เพื่อเป็นนิทานอ่านความเพลิดเพลินและแต่งถวายกรมหมื่นอัปสรสุดาเทพ

พระอภัยมณี ตอน พระอภัยมณีหนีนางผีเสื้อ  ประวัติผู้แต่ง

                สุนทรภู่กวีเอกแห่งกรุงรัตนโกสินทร์ เกิดเมื่อวันที่ ๒๖ มิถุนายน ๒๓๒๙ รัชสมัยสมเด็จพระพุทธยอดฟ้าจุฬาโลกมหาราช บิดาเป็นชาวบ้านกร่ำ อำเภอแกลง  จังหวัดระยอง  มารดาเป็นชาวฉะเชิงเทรา บิดากับมารดาเลิกร้างกับมารดาเป็นนางนมในพระองค์เจ้าจงกล

– นิราศ ๙ เรื่อง ได้แก่          นิราศเมืองแกลง    นิราศพระบาท                         นิราศภูเขาทอง          นิราศสุพรรณบุรี 

นิราศวัดเจ้าฟ้า     นิราศอิเหนา           นิราศพระปฐม       นิราศเมืองเพชรบุรี       และนิราชพระแท่นดงรัง

– นิทางคำกลอน ๕ เรื่อง ได้แก่   โคบุตร  พระอภัยมณี  ลักษณวงศ์  สิงหไกรภพ 

คำกาพย์ 1 เรื่อง คือ กาพย์พระไชยสุริยา

ข้อคิด

ความกตัญญูเป็นเครื่องมือของคนดี

ความรักทำให้เกิดความทุกข์

ความเมตตาธรรมค้ำจุนโลก

นิทานจะมีข้อคิดสอนใจ ให้กระทำความดี

วรรณคดีเป็นเครื่องสะท้อนให้เห็นชีวิต

คำศัพท์ที่ควรรู้

อสรีนิมิต               การแปลวตัวของนางยักษ์หรือนางผีเสื้อ

เนื้อไข                    กร่อนมาจากเลือดเนื้อเชื่อไข หมายถึง ลูกหลาน

เห่ช้า                      กล่อมเป็นทำนองช้า

โลดลำพอง           คึกคนอง

มึนเหน็บ               มึนงงและชาตามร่างกาย

ดีขยัน                     ดียิ่ง

สีทันดร                 ชื่อแม่น้ำ

สิขร                        ภูเขา

รุทร                        กลัว

มารยา                    เล่ห์กล  การหลอกลวง

เพทไสย                 ปฎิบัติตามแผน

ตัวละครที่สำคัญ

1. พระอภัยมณี พระอภัยมณีเป็นตัวละครที่แปลกไปจากพระเอกในเรื่องอื่นๆ ของวรรณคดีไทย คือไม่มีฝีมือในการใช้อาวุธและไม่มีความรู้ทางเวทมนต์คาถา แถมยังขี้ขลาดอีกด้วย แม้ว่ารูปร่างลักษณะ และบุคลิกทั่วๆ ไปจะเหมือนพระเอกอื่นๆ คือ รูปงาม บอบบาง เจ้าชู้ และเป็นคนดีก็ตาม ความสามารถ ของพระอภัยมณีมีอยู่อย่างเดียวคือเป่าปี่ สันนิษฐานกันว่าสุนทรภู่เอาแบบมาจากเตียวเหลียง ในพงศาวดารจีนเรื่องไซ่ฮั่น เมื่อพระอภัยมณีและศรีสุวรรณ สองพี่น้องไปขอเรียนวิชาจากอาจารย์ทิศาปาโมกข์นั้น พระอภัยมณีอายุ 15 ปี ได้ตัดสินใจเลือกเรียนวิชาเป่าปี่    ในด้านการรบพระอภัยมณีไม่เคยแสดงฝีมือเลย ใช้แต่เพลงปี่ห้ามทัพนอกจากจะขี้ขลาดแล้ว พระอภัยมณียังเป็นคนขาดความมั่นใจ ไม่กล้าตัดสินใจเองนับตั้งแต่ จะตัดสินให้นางสุวรรณมาลีแก่อุศเรนหรือไม่ ก็ให้สินสมุทรทำหน้าที่ตัดสินใจ การศึกเมื่อลังกายกมาตี เมืองผลึกก็ปล่อยให้นางวาลีเป็นผู้ตัดสิน มาตัดสินใจเองก็ตอนออกบวชเป็นฤาษีที่เขาสิงคุตร ทำให้นางสุวรรณมาลีและนางละเวงต้องออกบวชตามไปด้วย พระอภัยมณีเป็นตัวละครที่ผู้แต่งต้องการแสดงให้เห็นว่า ผู้เป็นกษัตริย์นั้นไม่จำเป็นจะต้องเป็น นับรบเสมอไป ถ้าหากมีมุขมนตรีที่ดีแล้วก็สามารถปกครองแผ่นดินได้เช่นเดียวกัน

2. นางผีเสื้อสมุทร นางเกิดจากก้อนหินในมหาสมุทร โดยนางอสูรตนหนึ่งได้พรพิเศษถอดดวงใจฝากไว้กับก้อนหินนั้น แล้วขึ้นไปรบกับพระเพลิง ถูกไฟกรดไหม้หมดทั้งกาย แต่ดวงใจและอายุยังไม่หมด ก้อนหินนั้นได้ไอน้ำและ ไอดินก็งอกออกเป็นแขนขาอย่างแข็งแรง นับหมื่นปีก็มีชีวิตขึ้นมาเป็นผีเสื้อสมุทร เป็นใหญ่ในหมู่ภูตผีในย่าน แม่น้ำอโนมาน มีอิทธิฤทธิ์มาก สามารถนิรมิตร่างกายให้ใหญ่โตหรือสวยงามอย่างไรก็ได้ มีมนตร์วิเศษเรียกฝน และลูกเห็บได้ด้วย

3. สินสมุทร สินสมุทรเป็นลูกพระอภัยมณีกับนางผีเสื้อสมุทร มีลักษณะพิเศษคือรูปร่างเป็นมนุษย์แต่มี เขี้ยวงอกจากปากเหมือนยักษ์ มีกำลังมหาศาลเหมือนแม่ เป่าปี่เก่งเหมือนพ่อโมโหร้ายเหมือนแม่ เจ้าชู้ อย่างนุ่มนวลเหมือนพ่อ เป็นต้น ได้เรียนวิชาเบื้องต้นจากพ่อและเรียนเพิ่มเติมจากพระโยคีที่เกาะแก้วพิสดาร แสดงความสามารถในการรบใหญ่ๆ หลายครั้ง เป็นผู้ตัดสินใจดีเด็ดเดี่ยวและรอบคอบ สินสมุทรมีชายา 2 คน คือ อรุณรัศมี บุตรีศรีสุวรรณ กับนางยุพาผกา ลูกเลี้ยงนางละเวง เมื่อพระอภัยมณีสละราชสมบัติออกบวช สินสมุทรได้ครองเมืองผลึกแทนบิดา สุนทรภู่คงจะสร้างตัวละครตัวนี้ขึ้นจากลูกของตนเอง ที่ขาดความรักความอบอุ่นจากแม่ที่แท้จริง จึงใฝ่ฝันที่จะมีแม่เช่นคนอื่นบ้าง โดยไม่คำนึงถึงว่าผู้ที่ตนจะนำมาเป็นแม่จะรู้สึกอย่างไรเพราะพ่อก็ยังมี ตัวตนอยู่ สินสมุทรคิดเพียงแต่ให้มีแม่ที่รักตนเองสักคนเท่านั้น

4. พระโยคีเกาะแก้วพิสดาร บางครั้งสุนทรภู่เรียกว่าฤๅษี มีไม้เท้าวิเศษ เป็นอาวุธซึ่งต่อมามอบให้สุดสาครไป เมื่อเดินทางไปไหนจะมีเสียงระฆังเป็นสัญญาณประจำตัว มีญาณทิพย์ ล่วงรู้เหตุการณ์ล่วงหน้า มีอำนาจเวทมนต์กันภูตผีปีศาจ ผีเสื้อยักษ์ซึ่งเป็นเจ้าแห่งปิศาจจึงไม่อาจเข้าใกล้ เกาะแก้วพิสดาร เพราะพระโยคี “เราลงเลขเสกทำไว้สำเร็จ ดังเขื่อนเพชรภูตปีศาจไม่อาจใกล้” พระโยคีนี้นุ่งผ้าคากรอง ครองหนังเสือ เป็นอาจารย์สอนเวทมนตร์คาถาป้องกันตัวให้สินสมุทร และสุดสาคร โดยเฉพาะสุดสาครนั้นพระโยคีรักมากเป็นพิเศษ กล่าวได้ว่า ทำคลอดเอง เลี้ยงดูให้การศึกษา อบรมมาตั้งแต่เกิด บวชให้และติดตามช่วยเหลืออยู่ตลอดเวลา ทั้งยังช่วยแก้ปัญหาให้ยามคับขัน รวมทั้งการ ระงับสงครามใหญ่ระหว่างผลึกกับลงกาด้วย

5. นางสุวรรณมาลี เป็นธิดาท้าวสิลราชเจ้าเมืองผลึก เดิมเป็นคู่หมั้นของอุศเรนโอรสเจ้าเมืองลงกา กำหนดจะอภิเษก อยู่แล้ว แต่นางสุวรรณมาลีเกิดนิมิตฝันว่ามีดวงแก้วอยู่กลางเกาะซึ่งนางเหาะไปหยิบเอามาได้ พอตื่นขึ้นดวงแก้ว กลับหายไป ทำให้นางคร่ำครวญหาจนล้มเจ็บ พระบิดาจึงพาออกท่องเที่ยวทะเล แต่ถูกคลื่นพัดพาเข้าฝั่ง เกาะแก้วพิสดาร ได้พบกับพระอภัยมณีและสินสมุทรเกิดความผูกพันรักใคร่ โดยเฉพาะกับสินสมุทรนางมี ความรักอย่างลึกซึ้งเหมือนอย่างลูก เมื่ออุศเรนมาตาม สินสมุทรจึงไม่ยอมให้นางไป ทำให้เกิดเป็นชนวนสงคราม ระหว่างเมืองผลึกกับเมืองลงกาอย่างยืดเยื้อ รูปร่างผิวพรรณของนางสุวรรณมาลีก็เหมือนกับนางในวรรณคดีทั่วไป คือเป็นนางกษัตริย์ งดงามมาก

6. นางวาลี นางละเวง และตัวละครหญิงอื่นๆ สุนทรภู่มอบหมายบทบาทให้ตัวละครหญิงเหล่านี้ ไม่ให้เป็นกุลสตรีที่ละเมียดละไมอยู่กับเหย้า เฝ้ากับเรือน ขี้ขลาด ขี้กลัว เหมือนตัวละครหญิงสมัยก่อนๆอีกต่อไป โดยกลายมาเป็นผู้กล้าหาญ ฉลาด สามารถแก้ไขปัญหาใหญ่ๆ ได้ มีฝีมือในการรบทัพจับศึก ตัดสินใจเด็ดขาดจะมีลักษณะผู้หญิงอยู่บ้าง ก็ตรงรักและหึงหวง นอกนั้นจะมีลักษณะเด็ดเดี่ยวและฉลาดแหลมคมคล้ายผู้ชาย เช่น ตอนที่เมองผลึก จับอุศเรนได้ พระอภัยมณีจะให้ปล่อยกลับไป นางวาลีกล่าวว่าประเพณีตีงูให้หลังหัก มันก็มักทำร้ายเมื่อภายหลัง จระเข้ใหญ่ไปถึงน้ำมีกำลัง เหมือนเสือขังเข้าดงก็คงร้าย